Editorial
શું નેપાળી ગોરખાઓ સેનામાં અગ્નિવીર બનવા તૈયાર થશે?
જ્યારે ભારતે અગ્નિપથ યોજના લાગુ કરી ત્યારે નેપાળ સરકારે તેનો વિરોધ પણ કર્યો હતો. ત્યારથી ભારતીય સેનામાં નેપાળી ગોરખાઓની ભરતી અટકાવી દેવામાં આવી છે. તમને જણાવી દઈએ કે નેપાળના વિદેશ મંત્રી આરજૂ રાણા દેઉબા નેપાળના પૂર્વ વડાપ્રધાન શેર બહાદુર દેઉબાના પત્ની છે.નેપાળના વિદેશ મંત્રી આરજૂ રાણા દેઉબા આ દિવસોમાં ભારતની મુલાકાતે છે. તેઓ દ્વિપક્ષીય સંબંધોની વ્યાપક સમીક્ષા કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે 18 થી 22 ઓગસ્ટ દરમિયાન પાંચ દિવસની મુલાકાતે રવિવારે નવી દિલ્હી પહોંચ્યા હતા. નેપાળી વિદેશ મંત્રીની આ મુલાકાત વિદેશ સચિવ વિક્રમ મિસરીની કાઠમંડુ મુલાકાતના એક સપ્તાહ બાદ થઈ રહી છે. તે જ સમયે, આરજૂ રાણા દેઉબાની ભારત મુલાકાતે ફરી ગોરખા ભરતીનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. હવા આપી છે. જ્યારે ભારતે અગ્નિપથ યોજના લાગુ કરી ત્યારે નેપાળ સરકારે તેનો વિરોધ પણ કર્યો હતો. ત્યારથી ભારતીય સેનામાં નેપાળી ગોરખાઓની ભરતી અટકાવી દેવામાં આવી છે.
An Indian army contingent marches during the Republic Day parade in New Delhi on January 26, 2019. – India celebrated its 70th Republic Day. (Photo by Money SHARMA / AFP)
ભારતીય વિદેશ સચિવ 11 ઓગસ્ટના રોજ નેપાળ ગયા હતા
વિદેશ મંત્રાલયે એક નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે રાણા ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરના આમંત્રણ પર ભારત આવી રહ્યા છે. કાર્યભાર સંભાળ્યા બાદ રાણાની આ પ્રથમ સત્તાવાર વિદેશ યાત્રા છે. અર્જુ રાણા દેઉબાની આ મુલાકાત ગુરુવારે વડાપ્રધાન કેપી શર્મા ઓલીની અધ્યક્ષતામાં થઈ હતી. વિદેશ મંત્રીના નેતૃત્વમાં એક પ્રતિનિધિમંડળની ભારત મુલાકાતને મંજૂરી મળ્યા બાદ આ બેઠક થઈ રહી છે. વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા રણધીર જયસ્વાલે કહ્યું કે દેઉબાની મુલાકાત બંને દેશો વચ્ચેના “અનોખા અને ગાઢ” સંબંધોનો પુરાવો છે. આ પહેલા ભારતના વિદેશ સચિવ વિક્રમ મિસ્ત્રી 11 ઓગસ્ટના રોજ બે દિવસની મુલાકાતે કાઠમંડુ પહોંચ્યા હતા. ગયા મહિને જ વડા પ્રધાન કેપી ઓલી શર્માએ ફરીથી સત્તા સંભાળ્યા પછી, નેપાળ સરકારે ભારતને ખાતરી આપી હતી કે તે તેની જમીનનો ઉપયોગ પાડોશી દેશ વિરુદ્ધ આતંકવાદ માટે થવા દેશે નહીં. વિદેશ મંત્રાલયના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, 62 વર્ષીય રાણા તેમની મુલાકાત દરમિયાન દિલ્હીમાં સ્વાસ્થ્ય તપાસ પણ કરાવશે. તેઓ 22 ઓગસ્ટના રોજ નેપાળ પાછા ફરવાના છે.
નેપાળી ગોરખાઓની 2020 પછી ભરતી કરવામાં આવી ન હતી
આ સાથે જ નેપાળના વિદેશ મંત્રીની ભારત મુલાકાત દરમિયાન ભારતીય સેનામાં ગોરખાઓની ભરતીનો મુદ્દો પણ ઉભો થઈ શકે છે. ભારત અને નેપાળના વિદેશ મંત્રીઓ વચ્ચે દ્વિપક્ષીય મંત્રણાથી અટકેલા ગોરખા ભરતીના મુદ્દાને ઉકેલવાની આશા જાગી છે. 2020 થી ભારતીય સેનામાં એક પણ નેપાળી ગોરખાની ભરતી કરવામાં આવી નથી. કોવિડ-19ને કારણે ભરતી રેલીઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. અને કોવિડ પછી ભારત સરકાર જૂન 2022માં અગ્નિપથ યોજના લઈને આવી હતી. નેપાળે અગ્નિપથ યોજના હેઠળ ચાર વર્ષ માટે ભારતીય સેનામાં ગોરખાઓની ભરતી સામે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. જે બાદ બંને દેશો વચ્ચે ભરતીને લઈને મડાગાંઠ ચાલી રહી છે.
નેપાળી ગોરખાઓ ભરતીના અન્ય માર્ગો શોધી રહ્યા છે
અગાઉ, નેપાળના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન પુષ્પ કમલ દહલ ‘પ્રચંડ’ ગયા વર્ષે ભારતની મુલાકાતે આવ્યા હતા, ત્યારે તેમણે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સમક્ષ ગોરખાઓની ભરતીને લઈને મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો, પરંતુ કોઈ ઉકેલ મળ્યો ન હતો અને નેપાળે ગોરખાઓની ભરતી કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. અગ્નિપથ યોજનાએ ગોરખાઓને ભારતીય સેનામાં મોકલવાનું બંધ કર્યું. અગ્નિપથ ભરતી યોજનાને કારણે નેપાળ અને ભારત વચ્ચે 200 વર્ષ ભારતના સૈન્ય સંબંધોનો વારસો જોખમમાં છે. તે જ સમયે, નેપાળી ગોરખાઓ ભરતીના અન્ય માર્ગો શોધી રહ્યા છે. નેપાળના પૂર્વ વિદેશ મંત્રી નારાયણકાજી શ્રેષ્ઠાએ ખુલાસો કર્યો હતો કે નેપાળી ગોરખા યુવક રશિયન સેનામાં જોડાઈ રહ્યો છે. આ સંખ્યા અંદાજે 15 હજારથી વધુ છે. તેમણે કહ્યું કે રશિયા સારા પેકેજ ઓફર કરે છે નેપાળી ગોરખાઓને લાલચ આપીને પોતાની સેનામાં ભરતી કરી રહ્યા છે. પરંતુ ત્યાં પહોંચતા જ તેમને સીધા આગળ મોકલવામાં આવે છે અને ત્યાં તેઓ યુક્રેનની સેનાની ગોળીઓનો શિકાર બની રહ્યા છે.
નેપાળી ગોરખા અગ્નિપથ યોજના અપનાવે છે
કાઠમંડુના કોટેશ્વર વિસ્તારમાં સ્થિત લોયલ ગોરખા ટ્રેનિંગ સેન્ટરના મેનેજર પ્રદેશ રાયે અમર ઉજાલા સાથેની વાતચીતમાં જણાવ્યું કે ભારતની અગ્નિપથ યોજનાને કારણે નેપાળના ગોરખાઓને રોજગારના અન્ય વિકલ્પો શોધવાની ફરજ પડી છે. નેપાળ અને ભારત વચ્ચે ભરતીની શરતોને લઈને વાતચીતમાં મડાગાંઠ છે. જેના કારણે ઘણા લોકો રશિયન આર્મીમાં જોડાવા માંગે છે. તે નિરાશ ગોરખાઓ માટે આકર્ષક વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે નેપાળ સરકારે અગ્નિપથને લઈને ભારત સરકાર સાથે વાત કરવી જોઈએ. જો તમે થોડી સોદાબાજી કરશો, તો કદાચ વસ્તુઓ ઉકેલાઈ જશે. તેમનું કહેવું છે કે નેપાળમાં રોજગાર નથી. નેપાળી આર્મીમાં ગુરખાઓ ભરતી માટે બહુ અવકાશ નથી. આવી સ્થિતિમાં નેપાળ સરકારે પણ પોતાનું વલણ લવચીક રાખવું જોઈએ. નેપાળી ગોરખાઓએ અગ્નિપથ યોજના અપનાવવી જોઈએ, પછી ભલે તે માત્ર ચાર વર્ષ માટે જ હોય. અગ્નિપથ યોજનામાં સુરક્ષા છે અને ભવિષ્ય માટે સારી તકો છે.
ભારતે ગોરખા સૈનિકોના પરિવારોને 125.5 મિલિયન નેપાળી રૂપિયા આપ્યા
અગાઉ, નેપાળમાં ભારતીય દૂતાવાસે ગુરુવારે ભારતના 78મા સ્વતંત્રતા દિવસના અવસરે ભારતીય સશસ્ત્ર દળોમાં સેવા આપનાર મૃતક ગોરખા સૈનિકોની વિધવાઓ અને નજીકના સગાઓને નેપાળી રૂપિયા 125.5 મિલિયનની સહાયની રકમનું વિતરણ કર્યું હતું. નેપાળમાં ભારતીય રાજદૂત નવીન એક સમારોહમાં, શ્રીવાસ્તવે લેણાં ઉપરાંત, ભારતીય સશસ્ત્ર દળોના 107 મૃત સભ્યોની વિધવાઓ અને નજીકના સગાઓને આર્મી ગ્રુપ ઈન્સ્યોરન્સ પ્રોગ્રામ હેઠળ લાભો પ્રદાન કરતી 125.5 મિલિયન નેપાળી રૂપિયાની રકમ સોંપી.
ગોરખા સોલ્જર પેક્ટ 1947 શું છે?
1947માં આઝાદી દરમિયાન ભારતમાં 10 ગોરખા રેજિમેન્ટ હતી. પરંતુ ગોરખા સોલ્જર પેક્ટ 1947 હેઠળ, આમાંથી છ ભારતીય સેનાનો ભાગ રહ્યા, જ્યારે બાકીની ચાર રેજિમેન્ટ બ્રિટિશ આર્મીનો ભાગ બની. નેપાળી ગોરખાઓની ભરતી ન થવાને કારણે ભારતીય સેનાની પરંપરાગત વંશીય ગોરખા બટાલિયનમાં ગોરખા સૈનિકોની નોંધપાત્ર અછત છે. અધિકારી સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, હાલમાં ભારતીય સેનામાં સાત ગોરખા રેજિમેન્ટ અને તેમની 39 બટાલિયન છે, જેમાં અંદાજે 32,000 ગોરખા સૈનિકો છે. આ સૈનિકોમાં લગભગ 60 ટકા નેપાળના છે અને 40 ટકા ભારતના ગોરખાલી સમુદાયના છે. સત્તાવાર સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતીય સેના હજુ પણ તેની સાત ગોરખા રેજિમેન્ટમાં 15,000થી વધુ સૈનિકોની અછતનો સામનો કરી રહી છે. પરંતુ, અગ્નિપથ યોજનાના આગમન પછી, નેપાળ અને ભારત સરકાર વચ્ચે મતભેદો શરૂ થયા. નેપાળ સરકારે કહ્યું છે કે તે ગોરખા રેજિમેન્ટ માટે અગ્નિપથ યોજના હેઠળ ભરતી માટે ગોરખાઓને મોકલશે નહીં, કારણ કે તે ગોરખા સૈનિક સંધિ 1947નું ઉલ્લંઘન છે. તમને જણાવી દઈએ કે નેપાળ સાથે ભારતના સદીઓથી “રોટી બેટી” સંબંધો છે. તે જ સમયે, પાંચ ભારતીય રાજ્યો – સિક્કિમ, પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ સાથે નેપાળની સરહદ 1,850 કિલોમીટરથી વધુ લાંબી છે. લેન્ડલોક નેપાળ માલસામાન અને સેવાઓના પરિવહન માટે ભારત પર ખૂબ નિર્ભર છે.