National
તારીખ પછી તારીખ નહીં, હવે તરત જ ન્યાય મળશે, લોકસભામાં પાસ થયેલા ક્રિમિનલ લો બિલની આ જ છે ખાસિયત
લોકસભાએ બુધવારે ક્રિમિનલ જસ્ટિસ સિસ્ટમમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવવા માટે ત્રણ બિલ પસાર કર્યા. નવા કાયદાઓ ઝડપી ન્યાય આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા બિલ કાયદાકીય રીતે લાગુ થયા બાદ દેશની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં મોટા પાયે ફેરફારો થશે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહના કહેવા પ્રમાણે, નવા કાયદામાં સજાને બદલે ન્યાય આપવા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
અહીં ત્રણેય કાયદાઓની વિશેષતાઓ છે
ભારતીય દંડ સંહિતા (BNS) ને ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC), 1860 દ્વારા બદલવામાં આવી છે. BNSમાં 20 નવા ગુના ઉમેરવામાં આવ્યા છે, IPCમાં હાજર 19 જોગવાઈઓ દૂર કરવામાં આવી છે. 33 ગુનામાં જેલની સજા વધારવામાં આવી છે. 83 ગુનામાં દંડમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. 23 ગુનામાં ફરજિયાત લઘુત્તમ સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. છ ગુનામાં ‘સમુદાય સેવા’ની સજાની જોગવાઈ છે.
દસ્તાવેજની વ્યાખ્યામાં ઇલેક્ટ્રોનિક અને ડિજિટલ રેકોર્ડ્સનો સમાવેશ થાય છે. ‘જંગમ મિલકત’ ની વ્યાખ્યામાં દરેક પ્રકારની મિલકતનો સમાવેશ કરવા માટે વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું છે. મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ પર એક નવો અધ્યાય દાખલ કરવામાં આવ્યો છે. સંગઠિત અપરાધ, આતંકવાદી કૃત્યો, નાના સંગઠિત અપરાધ, હિટ એન્ડ રન, ટોળાની હિંસા, બાળકોને ગુના કરવા માટે કામે લગાડવા, છેતરપિંડી દ્વારા મહિલાઓનું જાતીય શોષણ, ગેરવસૂલી, ભારતની બહાર ઉશ્કેરણી, ભારતની સાર્વભૌમત્વ, અખંડિતતા અને એકતા માટે જોખમ. ખોટા અથવા નકલી સમાચાર ફેલાવવા અને પ્રકાશિત કરવા શામેલ છે.
આત્મહત્યાના પ્રયાસને ગુનાઓની યાદીમાંથી હટાવી દેવામાં આવ્યો છે. ભિખારીને હેરફેર માટેના શોષણના સ્વરૂપ તરીકે રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. 5,000 રૂપિયાથી ઓછી રકમની ચોરી માટે સજા તરીકે સમુદાય સેવાની જોગવાઈ છે. ‘બ્રિટિશ કેલેન્ડર’, ‘ક્વીન’, ‘બ્રિટિશ ઈન્ડિયા’, ‘જસ્ટિસ ઑફ ધ પીસ’ જેવા વસાહતી અવશેષો દૂર કરવામાં આવ્યા છે.
ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા (BNSS) એ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ (CrPC), 1898 નું સ્થાન લીધું છે. દંડ વસૂલવાની મેજિસ્ટ્રેટની સત્તામાં વધારો કરવામાં આવ્યો હતો. જાહેર કરાયેલા ગુનેગારોનો વ્યાપ વિસ્તારવામાં આવ્યો છે. અગાઉ તેમાં માત્ર 19 ગુનાઓ સામેલ હતા, જેમાં બળાત્કારના કેસ સામેલ નહોતા. હવે 10 વર્ષ કે તેથી વધુની સજા સાથેના તમામ ગુનાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે – વરિષ્ઠ પોલીસ અધિકારીઓની પૂર્વ મંજૂરી સાથે ત્રણ વર્ષથી ઓછી સજાના ગુનાઓમાં ધરપકડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. કસ્ટડી સમયગાળાના પ્રથમ 40/60 દિવસ માટે 15 દિવસની પોલીસ કસ્ટડીની મંજૂરી આપવામાં આવશે. આ જામીન નામંજૂર કરવા માટેનું કારણ બનશે નહીં. ગુનાની આવક જપ્ત અને જપ્ત કરવાની પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે.
દેશભરમાં ઝીરો એફઆઈઆર શરૂ થઈ
-એફઆઈઆર દાખલ કરવા માટે ઈલેક્ટ્રોનિક સુવિધા શરૂ કરવામાં આવશે
-પ્રાથમિક તપાસ ત્રણ વર્ષથી લઈને સાત વર્ષથી ઓછી સુધીની સજાવાળા ગુનાઓમાં શરૂ થશે.
– DSP કક્ષાના પોલીસ અધિકારી દ્વારા ગંભીર ગુનાની તપાસ કરવાની જોગવાઈ
– નિર્દોષ છૂટવાના કેસોમાં જામીન સરળ કરવામાં આવ્યા છે. ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ (BSA) ને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872 દ્વારા બદલવામાં આવી રહ્યો છે.
સૂચિત કાયદામાં બે નવા વિભાગો અને છ નવા પેટા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે.
ઈલેક્ટ્રોનિક રીતે મેળવેલા નિવેદનોને ‘પુરાવા’ની વ્યાખ્યામાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા. ઇલેક્ટ્રોનિક અને ડિજિટલ રેકોર્ડ્સને પ્રાથમિક પુરાવા તરીકે ગણવામાં વધુ ધોરણો ઉમેરવામાં આવ્યા છે–ઇલેક્ટ્રોનિક અથવા ડિજિટલ રેકોર્ડ્સને પુરાવા તરીકે કાનૂની માન્યતા અને માન્યતા હશે. જીવનસાથી વિરુદ્ધ ફોજદારી કાર્યવાહીમાં સક્ષમ સાક્ષી તરીકે પત્નીનો સમાવેશ થાય છે. સાથીદારની પુષ્ટિ કરાયેલ જુબાનીના આધારે દોષિત ઠરાવને કાયદેસર બનાવવામાં આવે છે. વસાહતી પરિભાષાના સંદર્ભો દૂર કરવામાં આવ્યા હતા. ભાષાને આધુનિક અને લિંગ સંવેદનશીલ બનાવી